Szanowni goście, mieszkańcy oraz przyszli mieszkańcy Ursusa – zapraszamy Was w podróż po jednej z najmniejszych dzielnic Warszawy, położonej na zachodnich krańcach stolicy. Dzielnica Ursus w latach 1952-1977 była samodzielnym, podwarszawskim miastem i choć jest częścią Warszawy już od 47 lat, to nadal w świadomości mieszkańców zachowuje swoją odrębność i wyjątkowość. Być może dlatego, że włączono ją do stolicy… za karę – po burzliwych strajkach czerwca 1976 roku?

Udajcie się z nami w podróż po tym przedziwnym kawałku stolicy, gdzie przemysłowa przeszłość miesza się z sypialnianą nowoczesnością, nazwy ulic nawiązują do dwudziestolecia międzywojennego oraz dawnych polskich monarchów, a rytm dnia wyznaczają kolejne odjazdy pociągów i przeloty samolotów nad głowami.

Zapraszamy!
Stowarzyszenie Bezpieczny i Zielony Ursus

1) Rzeźby na Niedźwiadku

ul. Zagłoby, 1968-1978 r.

Osiedle Niedźwiadek powstało na przełomie lat 60 i 70 XX wieku jako miejsce zamieszkania dla pracowników Zakładów Mechanicznych “Ursus” według projektu architekta Stefana Putowskiego. Oprócz bloków, szkół oraz terenów zielonych powstały też 5 charakterystycznych rzeźb, z których ostały się dwie , w tym jedna przedstawiająca Jana Onufrego Zagłobę i znajdująca się w pasażu przy ulicy Zagłoby.

2) Osiedle Zakładowe na Gołąbkach

ul. Jesienna 21, ok. 1950 r.

Osiedle wybudowane dla robotników Zakładów “Ursus” w latach 50. XX wieku w kwadracie ulic Bony, Zaczarowanej Dorożki, Jesiennej, Władysława Hermana i Orłów Piastowskich – charakterystyczne “bliźniaki” przy do tej pory zachwycają przechodniów swoim urokiem.

3) Willa Grabkowo i Dom Grabskich

ul. Przemysława 7, 1927 r.

W 1923 roku premier Władysław Grabski zakupił folwark we wsi Gołąbki, dzieląc go później na działki i ulice, celem stworzenia na jego terenie “osiedla-ogrodu”. Cztery lata później wybudował tam dom dla syna i synowej, który do tej pory pozostaje jednym z najpiękniejszych domostw na osiedlu. Można go zobaczyć przy ul. Przemysława, ale przy okazji zalecamy odbycie spaceru po całych Gołąbkach, pełnych urokliwych, tonących w zieleni domków.

4) Zakłady Mechaniczne “Ursus”

ul. Dyrekcyjna, 1923-1928 r.

Modelarnia

Charakterystyczny, zbudowany z czerwonej i szarej cegły budynek z dwudziestolecia międzywojennego wciąż niszczeje, nie mogąc znaleźć inwestora chętnego na jego remont.

Odlewnia Aluminium

Niski budynek będący w relatywnie dobrym stanie w porównaniu do reszty kompleksu. Również czeka na inwestora, który podejmie się jego adaptacji.

Odlewnia Żeliwa

Po częściowym wyburzeniu w 2017 z budynku postawionego w 1928 roku ostała się tylko charakterystyczna część frontowa, która obecnie jest wkomponowywana w nową zabudowę deweloperską.

Hala nr 10

Z budynku pozostała tylko frontowa część biurowa z czerwonej cegły. Obecnie podlega adaptacji na cele usługowe przez dewelopera.

5) Ośrodek Kultury “Arsus”

ul. Traktorzystów 14, 1950 r.

Wybudowany w czasach PRL obiekt mieści największą salę widowiskową w Ursusie, kino i szereg mniejszych sal, przez które w ciągu 74 lat działalności przetoczyły się setki tysięcy widzów. Obecnie w rękach prywatnych, właściciel wypowiedział umowę najmu. Budynek jest objęty ochroną konserwatorską. 

6) Mieszkania Pracownicze

ul. Hennela 7, lata 20. XX w.

Zespół dwóch przedwojennych budynków mieszkalnych przeznaczonych dla kadry zarządzającej Zakładów “Ursus”, obecnie odrestaurowane.

7) Dworzec Kolejowy w Ursusie

ul. Wiosny Ludów 80, 1926-1970 r.

Przystanek kolejowy otwarto w roku 1926, w 1936 roku uległ modernizacji i elektryfikacji. Wybudowano go w charakterystycznym dla międzywojnia stylu, z rozpoznawalnymi wiatami przystankowymi obecnymi także na peronach we Włochach, Piastowie czy Pruszkowie oraz linii otwockiej. 

Budynek stacji wybudowano w latach 70. XX wieku. Obecnie jest już mocno zaniedbany, a kolejarze rozważają jego modernizację lub wyburzenie.

8) Mural Reklamowy Ursus

ul. Cierlicka 10, ok. 1979 r.

Mural z przełomu lat 70. i 80. namalowany na historycznej kamienicy Jana Szpudy. Reklamował pobliską fabrykę traktorów, jedną z najbardziej znanych marek PRL. Przedstawiał nowy znak towarowy Ursusa – niedźwiedzia zespolonego z kołem zębatym.

9) Park Czechowicki

ul. Spisaka, ok. 1972 r.

Kameralny park miejski utworzony dla miasta Ursus na początku lat 70. XX wieku, wytyczony na planie dookoła dawnych stawów Kifera. Niegdyś miejsce stacjonowania taborów cygańskich, obecnie jedno z ulubionych miejsc spacerowych mieszkańców dzielnicy. Nazwę nadano w 1998 roku aby upamiętnić wieś oraz miasto Czechowice (od 1954 roku znane jako Ursus).

10) Budynek Szkoły Podstawowej nr 14

ul. Sosnkowskiego 10, 1954 r.

Wybudowany w latach 50. XX wieku charakterystyczny budynek w stylu socrealistycznym przy ul. Wawelskiej 9 mieścił pierwotnie Szkołę Ogólnokształcącą Stopnia Podstawowego nr 3. Po przyłączeniu do Warszawy zmieniono numer z “trójki” na “czternastkę”.

11) Okrąglak

ul. Pużaka 1, 1971 r.

Modernistyczne budynki Spółdzielczego Domu Handlowego i popularnego “Okrąglaka” mieściły w latach świetności cieszące się ogromną popularnością kawiarnię oraz restaurację. Obecnie pełni funkcję handlowo-usługową, ale nadal zachwyca formą.

12) Plac Tysiąclecia

Plac Tysiąclecia, 1959 r.

Najważniejszy plac nowego miasta Ursus, w latach 50. był zapleczem budowy dla robotników stawiających bloki w ramach Zarządu Osiedli Robotniczych (ZOR). Po zakończeniu budowy w 1959 r. przyjął formę skweru otoczonego z dwóch stron jezdniami i po dziś dzień stanowi jeden z najważniejszych punktów dzielnicy.

13) Acherówka i Park Achera

ul. W. Sławka 2, 1862 r.

Powstały na fundamentach starego dworu budynek wybudowano w 1862 roku, od 1912 roku został własnością rodziny Acherów. Nazwisko właściciela przylgnęło na stałe do budynku, nawet po tym gdy w latach 50. XX wieku wywłaszczono go pod budowę osiedla dla pracowników fabryki. Na początku XXI wieku budynek rozebrano, a następnie odbudowano w zmienionej formie. 

Od 1998 roku nazwisko Achera nosi także niewielki, pobliski park.

14) Dawny “Pieck”

ul. Dzieci Warszawy 42, 1953 r.

Obecnie ten monumentalny, socrealistyczny gmach z lat 50. mieści LVI Liceum Ogólnokształcące im. Rotmistrza Witolda Pileckiego, jednak starsi mieszkańcy Ursusa pamiętają go jako “Piecka”, czyli Zespół Szkół Zawodowych który przez całe dziesięciolecia był kuźnią kadr dla ZM “Ursus”. Swoją nietypową nazwę zawdzięczał szerzej nieznanemu w Polsce działaczowi komunistycznemu z NRD – Wilhelmowi Pieckowi, który odwiedził Zakłady w 1950 roku.

15) Kapliczka przy Dzieci Warszawy

ul. Dzieci Warszawy 27A, ok. 1705 r.

Najstarszy zabytek Ursusa, według legendy powstała w 1705 roku po bitwie ze Szwedami. Zabytkową kapliczkę uszkodzono podczas przenosin związanych z rozbudową ul. Dzieci Warszawy w 1987 roku, w latach 1994-2005 uległa rekonstrukcji i rozbudowie.

Wersja PDF

Spacerowniki dostępne są także “w druku” – będziemy je rozdawać podczas spacerów historycznych do wyczerpania zapasów. Na przyszły rok planujemy nową, poprawioną i bogatszą wersję z większą mapą.

Podziękowania

Autorami spacerownika są Krzysztof Daukszewicz, Dawid Rentfleisz, Paweł Kamiński oraz Stefan Sobczak. Oprawę graficzną przygotował Marcin Dziubak. Za opiekę merytoryczną z całego serca dziękujemy Agnieszce Gorzkowskiej z Izby Tożsamości Ursusa.